bencede
New member
ABD, Ukrayna olayından Batı’daki liderliğini güçlendirmek için yararlanmakta, Rusya ise kendi nüfuz bölgelerini korumak için bir avantaj elde etmekteydi. Pekala, dünyadaki tansiyonların bu noktaya kadar tırmanmasının arkasındaki asıl gerçek niye ne idi?
Günümüzde insanların dikkati Ukrayna’ya çevrilmiş bulunmakta. halbuki dünyamız aslında insanlığın sonu olabilecek bir tehditle karşı karşıya: İklim krizi. Ukrayna savaşının ortaya çıktığı ortamda da kısa ve orta vadeli tüm jeopolitik hesapların merkezinde artık düzgünce yenileşen global ısınma sorunu bulunuyor. Dünyanın önde gelen bilim insanlarının hazırladığı ve 185 ülkenin onayını alan Birleşmiş Milletler 2022 raporuna göre global ısınmanın 50 yıl ortasında 2° C dereceden çok artması dünya için dev bir felaket olacak. İktisat, tüm ülkelerde ve global planda çökecek ve insanlık kentlerin sular altında kalması, büyük fırtınalar ve şiddetli kuraklık üzere sıkıntılarla boğuşur hale gelecek.
(Homo œconomicus)
BM’ye göre global ısınmanın 1,5° C derecede tutulabilmesi için karbondioksit salınımının en geç 2050 başlarına kadar sıfıra indirilmesi gerekiyor. Artışı 2° C derece ile sınırlamak için ise sıfır noktasına 2070’te varmak kaide. Bu saptamalar bizi şu dev soruyla karşı karşıya bırakmakta: Dünyamıza bugün hükümran olan kapitalist sistem ortasındaki aktörlerin bu tedbirleri alabilmeleri mümkün mü?
ÖDÜL KAZANAN ARAŞTIRMADAN NOTLAR
Genç bir Fransız araştırmacı olan Antonin Pottier, mevzuyla ilgili olarak yaptığı ve ödül kazandığı araştırmada bu soruya daha fazlaca olumsuz bir cevap veriyor. Çevresel sonlar ile kapitalizm ikilemini ele alan Pottier, evvela etrafın “kısıtlamaları” ve “niteliksel sonu” içindeki farka değiniyor.
Özgür piyasa iktisadı ortasında etraf sıkıntılarından kaynaklanan “kısıtlamalar” aslında kapitalistler için bir pürüz değil fırsattır. Bu zorluklar onlar içinde rekabeti arttırır. Kapitalistler için mesela hammaddenin “kıt” hale gelmesi, gücün pahalılaşması bir çıkar kapısıdır. Yeni teknolojilerle bu mahzurları aşarak kâr marjını daha da yükseltebilirler.
Pottier, bu durumu kısıtlamalar olarak isimlendiriyor, fakat bir de geriye dönüşü mümkün olmayan “niteliksel sınırlar” var ki bu kapitalizmin üstesinden gelebileceği bir durum değildir: Göller kuruyunca, biyolojik istikrar bozulunca, doğal hayat sona erince, iklim insanların yaşamasına müsaade vermeyecek bir hale gelince bu noktadan geri dönüş yoktur. Ve mesela kimi canlı çeşitleri tekrar geri dönmemek üzere yok olduğunda kapitalizm bunun üzerinden para kazanamadığı için hususla ilgilenmez bile.
(Asıl sorun iklim)
Kapitalist, tabiatı gereği kâr hırsı ve kar dürtüsüyle hareket ettiği için direkt ve yalnızca kendisini etkilemeyip kolektif ziyana yol açacak iklimsel tehlikeler karşısında kılını kıpırdatmaz. Bu tehlikeler ortaya çıkmadan evvel aslına bakarsanız o kadar görünür de değildirler, üretim maliyetlerini ve başka iş ölçütlerini direkt etkilemezler. Kapitalizm, inisiyatifi hür pazardaki özel aktörlere bırakmış bir sistem olduğundan iklim değişikliğiyle uğraş edemez, herkesi birden ilgilendiren ve bu cins rekabet dışı tehditlere karşı kördür.
Bazıları, güç meblağları arttıkça fosil yakıt kullanmasının azalacağını ve ötürüsıyla karbondioksit salınımının düşeceğini sanıyorlar. bu biçimdece probleme “kendiliğinden” bir tahlil bulunacağını tez ediyorlar. halbuki kapitalizmin güç meblağlarına aldırmadan büyümeye devem edecek yollar bulacağı kuşkusuzdur. Araştırmacı Pottier, bu noktada ünlü ekonomist Galbraith’e atıf yaparak “çağımız kapitalizminin asıl probleminin maliyet değil talep yaratmakta yattığını” ve bu bahiste da “hayli başarılı” olduğunu söylüyor. Ezalar ömür şartlarını etkiledikçe kapitalizm, “daha güzel ömür koşulları”, “daha pak çevre”, “daha organik ürünler” üzere mazeretlerle üretime, büyümeye son süratle devam edecek, karbondioksit salınımı artacak ve geri dönülmez noktaya bir adım daha yaklaşılacaktır. Yakında her insanın öleceğine emin olsalar çabucak tabut imalatına yatırım yaparlar.
(Sıfır karbondioksit salınımı ne zaman)
“ARILAR VE KOVAN” MASALINDA TEMEL SORU
Bu noktada geçen hafta kelamını ettiğim filozof Mandeville’in “Arı Masalı” modelini hatırlatayım. Bu denkleme göre tek tek girişimcilerin para hırsı, açgözlülük ve acımasız rekabet üzere makûs hislerin toplamından toplum için ekonomik bir fayda doğmaktadır. Masaldaki bireyci arıların kovanı hür piyasa, kolektif fayda sağlayan sisteme de kapitalizm denmektedir. En azından son iki yüz yıldır devam eden kapitalizmin ekonomik ilerleme sağladığı doğrudur. Lakin burada karşılığını geçen hafta vermediğim değerli bir soru vardır: Bu bencil bireyleri (homines œconomici) bir ortada tutan nedir? Kuşkusuz ve kesin karşılık ekonomik büyümedir.
Hür Pazar etrafında toplanmış “patrisyen” kapitalistleri, orta sınıf “plebleri” ve pazara emeğini sunan fiyatlı “köleleri” bir ortada tutan büyümedir. Zenginlik arttıkça herkes kendi durumundan güzel makûs keyifli olmakta, en azından yanındakinin tabağında ne olduğuyla o kadar da ilgilenmemektedir.
Kapitalizm tam manasıyla “durmayalım, düşeriz” rejimidir. Kapitalizmin büyümeyi şuurlu olarak durdurması mümkün değildir lakin bunun bir an için gerçekleştiğini var saydığımızda toplumda epeyce kısa bir süre ortasında karışıklık çıkacağına, ayaklanmaların başlayacağına ve yıkılmaz sanılan yapıların yerle bir olacağına emin olabiliriz. Bu niçinle sistemin yalnızca global ısınma 2° C dereceyi aşmasın diye karbondioksit salınımını azaltması ve bunu gerçekleştirmek emeliyle da büyümeyi durdurması akla uygun değildir.
(Karl Polanyi)
KAPİTALİZM DEVLETİN ESERİ
Kapitalizm ya toplumsal ya da iklimsel kaos ikileminden kurtulabilir mi? Bu noktada Pottier, kapitalizmin fikirsel plandaki tasavvuruyla gerçek kapitalizm ayrımına değinerek devletin rolünü gündeme getiriyor. Filozof Karl Polanyi’nin İngiltere’de devlet ve hür pazar üstündeki araştırmasını anımsatarak pazarın ve kapitalist aktörlerin ta başından beri devletin bir yapıtı olduğunu söylüyor. Piyasa aktörlerinin her vakit özünde devletin yönlendirdiği bir ortamda hareket ettikleri tezini lisana getiriyor. Bir manada piyasa bir kumarhane ise zarlar hilelidir ve liberalizmin özgür rekabet kıssası o kadar da gerçek değildir. bu biçimde iklim konusunda da bakılırsav devlete düşmektedir.
Burada akla çabucak kapitalizm hakkında 1980’den beri sürdürülen devletin rolünü azaltma tezi geliyor. bir daha Polanyi ve takipçilerinin teorilerine nazaran kapitalizm kimi vakit piyasa aktörlerine daha fazla yer veren kimi vakit de devleti ön plana çıkaran devresel bir özelliğe sahip. 1945 daha sonrası devletin ön plana çıktığı Soğuk Savaş periyodu, 1980’lerde yerini neo-liberal piyasa aktörleri telaffuzuna bırakmış. Artık ise tekrar Soğuk Savaş’a dönüş var.
(Antonin Pottier’nin kitabı)
Dünyada Soğuk Savaş’a geri dönüş uğraşlarının niçinleri sayılırken ekonomik dengesizliklere, Kovid salgını dertlerine, Ukrayna krizine değiniliyor da aslında bunlarla karşılaştırılamaz derecede değerli ve insanlığın varoluş sorunu sayılan global ısınmadan kelam edilmiyor. Dünya devletleri 2015 Paris Mukavelesiyle global ısınmayı 1,5° C ile sınırlama sonucu almışlar. Yıl 2022 ve atılmış tek bir somut adım yok. Hâlbuki 2025 yılına kadar birinci tedbir planının tamamlanması ve 2030’a kadar da karbondioksit salınımının yarıya düşürülmesi gerekmekteydi. Demek oluyor ki bu saatten daha sonra global ısınmanın hür piyasa aktörlerine bırakılması düşünülemezdi. VE artık ne görüyoruz? Kovid ve çabucak sonrasında Ukrayna mazeretleriyle devletler güzelce ön plana çıkmakta ve global gevşemeden vaz geçiliyor. Soğuk Savaş, adım adım yerleşiyor ve yeni bir devlet “regülasyonu” ehemmiyet kazanırken devletler iklim meselesini ele alabilmek için daha hayli yetkilere sahipler.
KAPİTALİST BİREY
Ne var ki, Batı devletleri uzun vadeli düşünebilen yapılar olarak global ısınma konusunda hassas da olsalar kamuoylarından onlara bu mevzuda kâfi baskı gelmiyor. Ortalama Batılı 2050’de ya da 2070 yılında insanlığın karşılaşacağı sıkıntılar yalnızca çocuklarını ya da torunlarını ilgilendireceğinden iklim konusuna gereğince eğilmiyor. Bu hususlara daha epey gençlerin ve ergenlerin ilgi göstermesi biraz da bu niçinledir.
(BM Raporu alarm veriyor)
Pottier’in de belirttiği üzere kapitalist birey “homo œconomicus” kişisel hırsı ve açgözlülüğü ile gününü kazanmayı, ekonomiyi ilerletmeyi, teknolojiyi geliştirmeyi başarmıştır ancak insanlığa ve tabiata karşı olan sorumluluklarını unutmuştur. Bu niçinle gerçekleri görmek istememekte, yalnızca gündelik kârını düşünmekte, bilim insanlarının üzerinde ittifakla uzlaştıkları saptamalara değil magazin sağduyusu şekli sıradan liberal tekerlemelere ve Trump üzere popülistlerin savlarına inanmaktadır. “Ne global ısınması canım” hali bilhassa de dünyayı en çok kirleten Anglosakson dünyasında yaygındır. Kamuoyu bu biçimde olunca da demokratik rejimlerdeki devletlerin de elleri kolları bağlı kalmaktadır. Fakat bu gelişmeler en sonunda devlet zoruyla birtakım acil tedbirler alınmasını zarurî kılacak üzere görünüyor. Fakat bu tedbirlerin de büyümeyi durdurması ve büyük bir düzensizliğe yol açması pek olasıdır.
ÜLKEMİZİN GELECEĞİ
Problemin Türkiye’yi ilgilendiren yanına bakacak olursak 2000-2010 ortası kapitalizmin merkez ülkelerinden etrafa yöneldiği görülen sermaye yayılması ve zenginlik dağılımı artık bilakis dönmüş durumda. Dünyada bir devir boyunca güçlü Kuzey Amerika ve Batı Avrupa ülkelerinin orta sınıfları zayıflarken Türkiye üzere gelişen ülkelerde orta sınıflar palazlandı. Lakin 2010’dan itibaren tam aksi bir gelişme oldukcatan başlamıştı ve vaktinde yanılgılı bir biçimde dünyaya eklemlenen Türk iktisadı aslına bakarsanız tökezliyordu. Bunun üzerine döviz krizi, Kovid salgını, Ukrayna işgali eklenince durum ekonomik çöküşe dönüştü. Batı’da iklim tedbirleri başlayıp iklim değişikliğinin kıymetli belirtileri güzelce kendilerini gösterince artık felaket kapıda demektir.
(Antonin Pottier)
Sonuçta ülkemiz de dünya ile birebir yazgısı paylaşıyor. Kapitalist sistemin gerekli iklim tedbirlerini alamayacağı kanıtlandıkça değişim zarurî hale geliyor. Kapitalizmin yeşilci, ölçülü, bilge, sürdürülebilir versiyonlarının bulunabileceğini tez eden akımlar yanılıyorlar. Sistemin kendisinden kaynaklanan tabiat zıddı nitelikler daha fazlaca ortaya çıktıkça ülkeler ister istemez öbür toplum projelerine yönelmek zorunda kalacaklardır.
Umarım, Birleşmiş Milletler’in kullandığı söz ile “insanlığın devamı için” hayli geç kalınmaz.
Kayahan Uygur
Günümüzde insanların dikkati Ukrayna’ya çevrilmiş bulunmakta. halbuki dünyamız aslında insanlığın sonu olabilecek bir tehditle karşı karşıya: İklim krizi. Ukrayna savaşının ortaya çıktığı ortamda da kısa ve orta vadeli tüm jeopolitik hesapların merkezinde artık düzgünce yenileşen global ısınma sorunu bulunuyor. Dünyanın önde gelen bilim insanlarının hazırladığı ve 185 ülkenin onayını alan Birleşmiş Milletler 2022 raporuna göre global ısınmanın 50 yıl ortasında 2° C dereceden çok artması dünya için dev bir felaket olacak. İktisat, tüm ülkelerde ve global planda çökecek ve insanlık kentlerin sular altında kalması, büyük fırtınalar ve şiddetli kuraklık üzere sıkıntılarla boğuşur hale gelecek.
(Homo œconomicus)
BM’ye göre global ısınmanın 1,5° C derecede tutulabilmesi için karbondioksit salınımının en geç 2050 başlarına kadar sıfıra indirilmesi gerekiyor. Artışı 2° C derece ile sınırlamak için ise sıfır noktasına 2070’te varmak kaide. Bu saptamalar bizi şu dev soruyla karşı karşıya bırakmakta: Dünyamıza bugün hükümran olan kapitalist sistem ortasındaki aktörlerin bu tedbirleri alabilmeleri mümkün mü?
ÖDÜL KAZANAN ARAŞTIRMADAN NOTLAR
Genç bir Fransız araştırmacı olan Antonin Pottier, mevzuyla ilgili olarak yaptığı ve ödül kazandığı araştırmada bu soruya daha fazlaca olumsuz bir cevap veriyor. Çevresel sonlar ile kapitalizm ikilemini ele alan Pottier, evvela etrafın “kısıtlamaları” ve “niteliksel sonu” içindeki farka değiniyor.
Özgür piyasa iktisadı ortasında etraf sıkıntılarından kaynaklanan “kısıtlamalar” aslında kapitalistler için bir pürüz değil fırsattır. Bu zorluklar onlar içinde rekabeti arttırır. Kapitalistler için mesela hammaddenin “kıt” hale gelmesi, gücün pahalılaşması bir çıkar kapısıdır. Yeni teknolojilerle bu mahzurları aşarak kâr marjını daha da yükseltebilirler.
Pottier, bu durumu kısıtlamalar olarak isimlendiriyor, fakat bir de geriye dönüşü mümkün olmayan “niteliksel sınırlar” var ki bu kapitalizmin üstesinden gelebileceği bir durum değildir: Göller kuruyunca, biyolojik istikrar bozulunca, doğal hayat sona erince, iklim insanların yaşamasına müsaade vermeyecek bir hale gelince bu noktadan geri dönüş yoktur. Ve mesela kimi canlı çeşitleri tekrar geri dönmemek üzere yok olduğunda kapitalizm bunun üzerinden para kazanamadığı için hususla ilgilenmez bile.
(Asıl sorun iklim)
Kapitalist, tabiatı gereği kâr hırsı ve kar dürtüsüyle hareket ettiği için direkt ve yalnızca kendisini etkilemeyip kolektif ziyana yol açacak iklimsel tehlikeler karşısında kılını kıpırdatmaz. Bu tehlikeler ortaya çıkmadan evvel aslına bakarsanız o kadar görünür de değildirler, üretim maliyetlerini ve başka iş ölçütlerini direkt etkilemezler. Kapitalizm, inisiyatifi hür pazardaki özel aktörlere bırakmış bir sistem olduğundan iklim değişikliğiyle uğraş edemez, herkesi birden ilgilendiren ve bu cins rekabet dışı tehditlere karşı kördür.
Bazıları, güç meblağları arttıkça fosil yakıt kullanmasının azalacağını ve ötürüsıyla karbondioksit salınımının düşeceğini sanıyorlar. bu biçimdece probleme “kendiliğinden” bir tahlil bulunacağını tez ediyorlar. halbuki kapitalizmin güç meblağlarına aldırmadan büyümeye devem edecek yollar bulacağı kuşkusuzdur. Araştırmacı Pottier, bu noktada ünlü ekonomist Galbraith’e atıf yaparak “çağımız kapitalizminin asıl probleminin maliyet değil talep yaratmakta yattığını” ve bu bahiste da “hayli başarılı” olduğunu söylüyor. Ezalar ömür şartlarını etkiledikçe kapitalizm, “daha güzel ömür koşulları”, “daha pak çevre”, “daha organik ürünler” üzere mazeretlerle üretime, büyümeye son süratle devam edecek, karbondioksit salınımı artacak ve geri dönülmez noktaya bir adım daha yaklaşılacaktır. Yakında her insanın öleceğine emin olsalar çabucak tabut imalatına yatırım yaparlar.
(Sıfır karbondioksit salınımı ne zaman)
“ARILAR VE KOVAN” MASALINDA TEMEL SORU
Bu noktada geçen hafta kelamını ettiğim filozof Mandeville’in “Arı Masalı” modelini hatırlatayım. Bu denkleme göre tek tek girişimcilerin para hırsı, açgözlülük ve acımasız rekabet üzere makûs hislerin toplamından toplum için ekonomik bir fayda doğmaktadır. Masaldaki bireyci arıların kovanı hür piyasa, kolektif fayda sağlayan sisteme de kapitalizm denmektedir. En azından son iki yüz yıldır devam eden kapitalizmin ekonomik ilerleme sağladığı doğrudur. Lakin burada karşılığını geçen hafta vermediğim değerli bir soru vardır: Bu bencil bireyleri (homines œconomici) bir ortada tutan nedir? Kuşkusuz ve kesin karşılık ekonomik büyümedir.
Hür Pazar etrafında toplanmış “patrisyen” kapitalistleri, orta sınıf “plebleri” ve pazara emeğini sunan fiyatlı “köleleri” bir ortada tutan büyümedir. Zenginlik arttıkça herkes kendi durumundan güzel makûs keyifli olmakta, en azından yanındakinin tabağında ne olduğuyla o kadar da ilgilenmemektedir.
Kapitalizm tam manasıyla “durmayalım, düşeriz” rejimidir. Kapitalizmin büyümeyi şuurlu olarak durdurması mümkün değildir lakin bunun bir an için gerçekleştiğini var saydığımızda toplumda epeyce kısa bir süre ortasında karışıklık çıkacağına, ayaklanmaların başlayacağına ve yıkılmaz sanılan yapıların yerle bir olacağına emin olabiliriz. Bu niçinle sistemin yalnızca global ısınma 2° C dereceyi aşmasın diye karbondioksit salınımını azaltması ve bunu gerçekleştirmek emeliyle da büyümeyi durdurması akla uygun değildir.
(Karl Polanyi)
KAPİTALİZM DEVLETİN ESERİ
Kapitalizm ya toplumsal ya da iklimsel kaos ikileminden kurtulabilir mi? Bu noktada Pottier, kapitalizmin fikirsel plandaki tasavvuruyla gerçek kapitalizm ayrımına değinerek devletin rolünü gündeme getiriyor. Filozof Karl Polanyi’nin İngiltere’de devlet ve hür pazar üstündeki araştırmasını anımsatarak pazarın ve kapitalist aktörlerin ta başından beri devletin bir yapıtı olduğunu söylüyor. Piyasa aktörlerinin her vakit özünde devletin yönlendirdiği bir ortamda hareket ettikleri tezini lisana getiriyor. Bir manada piyasa bir kumarhane ise zarlar hilelidir ve liberalizmin özgür rekabet kıssası o kadar da gerçek değildir. bu biçimde iklim konusunda da bakılırsav devlete düşmektedir.
Burada akla çabucak kapitalizm hakkında 1980’den beri sürdürülen devletin rolünü azaltma tezi geliyor. bir daha Polanyi ve takipçilerinin teorilerine nazaran kapitalizm kimi vakit piyasa aktörlerine daha fazla yer veren kimi vakit de devleti ön plana çıkaran devresel bir özelliğe sahip. 1945 daha sonrası devletin ön plana çıktığı Soğuk Savaş periyodu, 1980’lerde yerini neo-liberal piyasa aktörleri telaffuzuna bırakmış. Artık ise tekrar Soğuk Savaş’a dönüş var.
(Antonin Pottier’nin kitabı)
Dünyada Soğuk Savaş’a geri dönüş uğraşlarının niçinleri sayılırken ekonomik dengesizliklere, Kovid salgını dertlerine, Ukrayna krizine değiniliyor da aslında bunlarla karşılaştırılamaz derecede değerli ve insanlığın varoluş sorunu sayılan global ısınmadan kelam edilmiyor. Dünya devletleri 2015 Paris Mukavelesiyle global ısınmayı 1,5° C ile sınırlama sonucu almışlar. Yıl 2022 ve atılmış tek bir somut adım yok. Hâlbuki 2025 yılına kadar birinci tedbir planının tamamlanması ve 2030’a kadar da karbondioksit salınımının yarıya düşürülmesi gerekmekteydi. Demek oluyor ki bu saatten daha sonra global ısınmanın hür piyasa aktörlerine bırakılması düşünülemezdi. VE artık ne görüyoruz? Kovid ve çabucak sonrasında Ukrayna mazeretleriyle devletler güzelce ön plana çıkmakta ve global gevşemeden vaz geçiliyor. Soğuk Savaş, adım adım yerleşiyor ve yeni bir devlet “regülasyonu” ehemmiyet kazanırken devletler iklim meselesini ele alabilmek için daha hayli yetkilere sahipler.
KAPİTALİST BİREY
Ne var ki, Batı devletleri uzun vadeli düşünebilen yapılar olarak global ısınma konusunda hassas da olsalar kamuoylarından onlara bu mevzuda kâfi baskı gelmiyor. Ortalama Batılı 2050’de ya da 2070 yılında insanlığın karşılaşacağı sıkıntılar yalnızca çocuklarını ya da torunlarını ilgilendireceğinden iklim konusuna gereğince eğilmiyor. Bu hususlara daha epey gençlerin ve ergenlerin ilgi göstermesi biraz da bu niçinledir.
(BM Raporu alarm veriyor)
Pottier’in de belirttiği üzere kapitalist birey “homo œconomicus” kişisel hırsı ve açgözlülüğü ile gününü kazanmayı, ekonomiyi ilerletmeyi, teknolojiyi geliştirmeyi başarmıştır ancak insanlığa ve tabiata karşı olan sorumluluklarını unutmuştur. Bu niçinle gerçekleri görmek istememekte, yalnızca gündelik kârını düşünmekte, bilim insanlarının üzerinde ittifakla uzlaştıkları saptamalara değil magazin sağduyusu şekli sıradan liberal tekerlemelere ve Trump üzere popülistlerin savlarına inanmaktadır. “Ne global ısınması canım” hali bilhassa de dünyayı en çok kirleten Anglosakson dünyasında yaygındır. Kamuoyu bu biçimde olunca da demokratik rejimlerdeki devletlerin de elleri kolları bağlı kalmaktadır. Fakat bu gelişmeler en sonunda devlet zoruyla birtakım acil tedbirler alınmasını zarurî kılacak üzere görünüyor. Fakat bu tedbirlerin de büyümeyi durdurması ve büyük bir düzensizliğe yol açması pek olasıdır.
ÜLKEMİZİN GELECEĞİ
Problemin Türkiye’yi ilgilendiren yanına bakacak olursak 2000-2010 ortası kapitalizmin merkez ülkelerinden etrafa yöneldiği görülen sermaye yayılması ve zenginlik dağılımı artık bilakis dönmüş durumda. Dünyada bir devir boyunca güçlü Kuzey Amerika ve Batı Avrupa ülkelerinin orta sınıfları zayıflarken Türkiye üzere gelişen ülkelerde orta sınıflar palazlandı. Lakin 2010’dan itibaren tam aksi bir gelişme oldukcatan başlamıştı ve vaktinde yanılgılı bir biçimde dünyaya eklemlenen Türk iktisadı aslına bakarsanız tökezliyordu. Bunun üzerine döviz krizi, Kovid salgını, Ukrayna işgali eklenince durum ekonomik çöküşe dönüştü. Batı’da iklim tedbirleri başlayıp iklim değişikliğinin kıymetli belirtileri güzelce kendilerini gösterince artık felaket kapıda demektir.
(Antonin Pottier)
Sonuçta ülkemiz de dünya ile birebir yazgısı paylaşıyor. Kapitalist sistemin gerekli iklim tedbirlerini alamayacağı kanıtlandıkça değişim zarurî hale geliyor. Kapitalizmin yeşilci, ölçülü, bilge, sürdürülebilir versiyonlarının bulunabileceğini tez eden akımlar yanılıyorlar. Sistemin kendisinden kaynaklanan tabiat zıddı nitelikler daha fazlaca ortaya çıktıkça ülkeler ister istemez öbür toplum projelerine yönelmek zorunda kalacaklardır.
Umarım, Birleşmiş Milletler’in kullandığı söz ile “insanlığın devamı için” hayli geç kalınmaz.
Kayahan Uygur