+++Güncelleme: Planlandığı gibi, NASA DART uzay aracı, Pazartesi gecesi 01:14 CEST’de Dünya’dan on bir milyon kilometre uzaklıktaki asteroit Dimorphos’a çarptı. Böylece, bir gök cismini yörüngesinde etkilemeye yönelik ilk girişim başarılı oldu. DART, Maryland’deki (ABD) Johns Hopkins Üniversitesi Uygulamalı Fizik Laboratuvarı’ndaki yer istasyonuna, saatte 22.000 kilometre hızla çarpmadan saniyeler öncesine kadar görüntü ve navigasyon verilerini iletti. Alman Havacılık ve Uzay Merkezi’nden (DLR) Dr. Jean-Baptiste Vincent, “Navigasyon ekibi harika bir iş çıkardı” diyor. “DART, Dimorphos’u tam ortasından vurmuş gibi görünüyor”. Berlin DLR Gezegen Araştırmaları Enstitüsü’nden bilim adamı, DART Bilim Ekibinin bir üyesidir. Şimdi DART’tan gelen verileri ve DART’ın 15 gün önce konuşlandırdığı ve kısa mesafeden takip ettiği İtalyan küçük uydusu LICIACube’un gözlemlerinin yanı sıra yer tabanlı birçok teleskop gözlemini değerlendirecek. Köln’deki DLR Mikro Yerçekimi Kullanıcı Merkezi’nden (MUSC) Dr. Stephan Ulamec, “Şimdi daha büyük Didymos’un etrafındaki yörünge periyodunun gerçekte ne kadar değiştiğini kontrol ediyoruz” diyor. Model hesaplamaları yüzde bir veya birkaç dakika varsayar. “Öyleyse DART, Dünya’yı asteroit çarpmalarından korumada önemli bir ilk adım olacaktır.”+++
Pazartesiden Salıya kadar olan gece boyunca, NASA’nın geçen yıl fırlatılan DART uzay sondası, bir asteroitin rotasını değiştirmenin mümkün olup olmadığını test edecek. DART daha sonra Didymos-Dimorphos asteroit ikili sistemine ulaşacak ve 170 metre genişliğindeki gezegenimsi Dimorphos üzerinde hedefli bir etki yapacak. Bu asteroitin Didymos çevresindeki yörüngesi, bu süreçte iletilen “kinetik dürtü” ile değiştirilecek. Uzay yolculuğu tarihinde ilk kez bir gök cisminin yörüngesini insan yapımı bir cisimle etkilemeye çalışılıyor. Alman Havacılık ve Uzay Merkezi (DLR), etkinin analizine dahil oluyor. 2026’da, Almanya’nın DLR’deki Alman Uzay Ajansı aracılığıyla önemli ölçüde dahil olduğu ESA görevi Hera, asteroit sistemini ve nasıl değiştiğini keşfetmektir.
Dünya her zaman asteroitler tarafından tehdit edildi. Bilinen yüz metreden büyük yaklaşık bir milyon gök cisminin neredeyse tamamı, Mars ve Jüpiter arasındaki sabit yörüngelerde hareket etmektedir. Ancak yaklaşık otuz bin asteroidin Dünya’nın Güneş etrafındaki yörüngesiyle kesişen yörüngeleri vardır ve bu cisimler gezegenlerle çarpışabilir. Birkaç yüz metre boyunda bile olsa bir cisim dünya ile çarpışırsa büyük hasar meydana gelebilir. Bu tehlike, uzay sondaları ile Dünya’nın yörüngesinden çok erken geçen böyle bir asteroidin rotasını değiştirerek Dünya’nın yanından uçarak önlenebilir.
“Uzay yolculuğu çağında yaşıyoruz. DLR Gezegen Araştırmaları Enstitüsü’nden Dr. Jean-Baptiste Vincent, “Bu bize, Dünya’ya düşmek üzere olan bir asteroidin yörüngesini değiştirmek için uzay sondalarını kullanma fırsatı veriyor” diyor. DLR, Dünya’yı geçen asteroitleri gözlemliyor ve karakterize ediyor. “Bir yandan bu küçük ama bazen tehlikeli gök cisimlerini karakterize etmeye, fiziksel özelliklerini anlamaya çalışıyoruz, diğer yandan da hesaplamaların gösterdiği takdirde onları onlara karşı nasıl savunabileceğimize dair sonuçlar çıkarmaya çalışıyoruz.” Köln’deki DLR Uzay Deneyleri Kullanıcı Merkezi’nden (MUSC) Dr. Stephan Ulamec, gelecekte yer alacaklarını söylüyor.
Yörünge süresinde birkaç dakika değişiklik
İki DLR bilim adamı, NASA’nın DART (Çift Asteroid Yeniden Yönlendirme Testi) görevinde yer alıyor. DART, kenar uzunluğu yaklaşık iki metre ve kütlesi 610 kilogram olan küp şeklinde bir uydudur. 24 Kasım 2021’de başlatılan görev, eliptik bir yörüngede hedefine, asteroid çifti Didymos ve Dimorphos’a yönlendirildi. İki gövdeden daha büyük olan Didymus yaklaşık 800 metre, Dimorphos yaklaşık 170 metre düzensiz bir çapa sahiptir. Dimorphos, 1.200 metrelik bir mesafede, Didymos’un (Yunanca ikiz anlamına gelir) yörüngesinde on iki saatte döner. İki asteroit, Dünya’nın yörüngesiyle kesişen bir yörüngede 25 ay içinde Güneş’in etrafında döner ve bu da onları potansiyel olarak tehlikeli “NEO’lar” (Dünyaya Yakın Nesneler) yapar. 2003 yılında, iki asteroit Dünya’nın altı milyon kilometre yakınına geldi.
DLR araştırmacısı Stephan Ulamec, “Dimorphos’un Didymos çevresindeki yörünge periyodunun DART’tan gelen dürtü nedeniyle birkaç dakika değişeceğini varsayıyoruz” diyor. Jean-Baptiste Vincent, “Ancak Dimorphos’un nasıl yapıldığını bilmiyoruz” diye ekliyor. “Kompakt bir gövde mi, yoksa parçaları gevşek bir şekilde bir araya mı getirilmiş? Öyleyse Dimorphos, asteroid araştırmalarında dediğimiz gibi, bir tür kaya parçalarından oluşan bir moloz yığını, bir ‘moloz yığını’ mı?” DART ekibindeki iki DLR bilim adamının görevi, küçük asteroitin tam şeklini, tam kütlesini ve kraterin Analizini ve çarpma anında üretilen momentum ve püskürmenin iletimini belirlemektir.
Uzay sondası elbette tamamen yok edildi, ancak DART’ın Dimorphos üzerindeki etkisi, 11 Eylül’de başarıyla konuşlandırılan küçük bir uydu tarafından gözlemleniyor. LICIACube, İtalyan Uzay Ajansı ASI tarafından, DART’ın çarpmasından sonra asteroit ikili sistemi Didymos’un uçuş sırasında gözlemlerini yapmak için geliştirildi. Küçük uydu, çarpma öncesinde, sırasında ve sonrasında Dünya ile doğrudan iletişim kuracak. Her biri iki kamera (LUKE ve LEIA) çarpışmayı doğrulamak ve püskürme bulutunun ve muhtemelen bir kraterin görüntülerini yakalamak için kullanılacak. DART’ın çarpmasından üç dakika sonra LICIACube, Dimorphos’un yanından uçarak geçmiş olacak, dönerek DART’ın elbette yakından göremediği Dimorphos’un arka tarafının fotoğraflarını çekmeye devam edecek. LICIACube, uzaydaki ilk tamamen İtalyan otonom uzay aracıdır. NASA’nın geçen yıl Jüpiter’in yörüngesindeki “Trojan” asteroitlerini ziyaret etmek için başlattığı Lucy görevi de etkiyi 19 milyon kilometre mesafeden gözlemleyecek.
Gelecekte asteroitleri saptırabilir miyiz?
DART uzay sondasının Dimorphos ile hedeflenen çarpışması, 27 Eylül 2022’de CEST saatiyle 01:14’te Dünya’dan on bir milyon kilometrenin biraz üzerinde bir mesafede gerçekleşecek; bu, ikili asteroit sisteminin bizim zamanımızda Dünya ile sahip olabileceği en kısa mesafedir. (2062’ye kadar asteroit çifti benzer şekilde küçük bir mesafeden dünyayı geçecek). Bu aynı zamanda dünyanın gece tarafındaki teleskoplar için, özellikle çarpışma sırasında ve sonrasında eşlik eden incelemeler için kullanılan Europa’dan iyi gözlem fırsatları sağlar. Olayı takip eden gecelerde teleskoplar, analiz için Dimorphos’un yörünge değişimi hakkında veri sağlamak üzere ikili sistemin ışık eğrilerini kaydetmeye devam edecek.
DART, Dimorphos’a çarptığında neredeyse 11 milyon kilojul enerji açığa çıkar. Araştırmacılar, çarpmanın birkaç on metre çapında bir krater oluşturacağını ve asteroitin yörünge periyodunun birkaç dakika değişeceğini varsayıyorlar. Bu kabaca saniyede yarım milimetrelik bir hız değişimine karşılık gelir. Museum für Naturkunde’den Prof. Dr. Kai Wünnemann, “Bir asteroitin bir uzay sondası ile çarpışması sonucunda ne kadar verimli saptırılacağı, vücudun fiziksel özelliklerinden, yani kayanın ne kadar gözenekli ve katı olduğundan, belirleyici bir şekilde etkilenir” diye açıklıyor. Mümkün olduğu kadar kesin tahminler yapmak için ekibiyle birlikte çarpma sürecinin bilgisayar simülasyonlarını yaratan Berlin. Museum für Naturkunde Berlin’de, diğer şeylerin yanı sıra kraterin büyüklüğünü tahmin etmek için Dimorphos’un doğasına ilişkin çeşitli senaryolar inceleniyor ve simüle ediliyor.
Etki ve sonuçlarının detaylı incelemesi için, Avrupa Uzay Ajansı ESA’nın NASA ile koordineli olarak, büyük ölçüde Almanya’da geliştirilip inşa edilecek olan Hera misyonu Ekim 2024’te fırlatılacak. Bonn merkezli DLR’deki Alman Uzay Ajansı, Hera için Alman ESA katkılarını yönetiyor. Hera, DART’ın çarpmasından yaklaşık dört yıl sonra, Aralık 2026’da ikili asteroit sistemine ulaşacak. Hera’nın ayrıntılı araştırmaları, asteroit savunma olasılıkları hakkındaki bilgileri önemli ölçüde genişletecek. DART ve Hera, uluslararası araştırma projesi AIDA’nın (Asteroid Impact and Deflection Assessment) görevleridir.
Dünya tarihinde tekrar tekrar asteroit çarpması
Önümüzdeki on yıllar boyunca, şu anda Dünya’ya bir asteroit çarpması konusunda endişelenmenize gerek yok. Ancak bu, dünyanın dört buçuk milyar yıllık tarihinde tekrar tekrar yaşandı. Bunun izleri, güney Almanya’daki Nördlinger Ries veya Arizona’daki Barringer krateri gibi asteroit çarpmalarının geride bıraktığı kraterlerdir. Darbe kraterli ay, asteroit çarpışmalarının eskiden çok daha yaygın olduğunu açıkça ortaya koyuyor – dinamik olarak sürekli değişen Dünya üzerindeki neredeyse tüm çarpma izleri silindi. Dinozor neslinin tükenmesi, 65 milyon yıl önce bir asteroit çarpmasıyla tetiklendi.
15 Şubat 2013’te, Dünya’ya asteroit çarpma tehlikesinin çok daha az da olsa bugün de gerçek olduğu anlaşıldı. O sırada, bilinmeyen bir asteroit Dünya atmosferine girdi ve Rusya’nın Çelyabinsk şehri üzerinde patladı. Dünya atmosferindeki basınçlı havadan gelen şok dalgası, şehre önemli ölçüde zarar verdi. Binlerce cam kırıldı ve 1.600’den fazla kişi yaralandı. Toplam hasarın 30 milyon avro olduğu tahmin ediliyor. Çelyabinsk’teki nesne sadece 18 metre boyundaydı.
Pazartesiden Salıya kadar olan gece boyunca, NASA’nın geçen yıl fırlatılan DART uzay sondası, bir asteroitin rotasını değiştirmenin mümkün olup olmadığını test edecek. DART daha sonra Didymos-Dimorphos asteroit ikili sistemine ulaşacak ve 170 metre genişliğindeki gezegenimsi Dimorphos üzerinde hedefli bir etki yapacak. Bu asteroitin Didymos çevresindeki yörüngesi, bu süreçte iletilen “kinetik dürtü” ile değiştirilecek. Uzay yolculuğu tarihinde ilk kez bir gök cisminin yörüngesini insan yapımı bir cisimle etkilemeye çalışılıyor. Alman Havacılık ve Uzay Merkezi (DLR), etkinin analizine dahil oluyor. 2026’da, Almanya’nın DLR’deki Alman Uzay Ajansı aracılığıyla önemli ölçüde dahil olduğu ESA görevi Hera, asteroit sistemini ve nasıl değiştiğini keşfetmektir.
Dünya her zaman asteroitler tarafından tehdit edildi. Bilinen yüz metreden büyük yaklaşık bir milyon gök cisminin neredeyse tamamı, Mars ve Jüpiter arasındaki sabit yörüngelerde hareket etmektedir. Ancak yaklaşık otuz bin asteroidin Dünya’nın Güneş etrafındaki yörüngesiyle kesişen yörüngeleri vardır ve bu cisimler gezegenlerle çarpışabilir. Birkaç yüz metre boyunda bile olsa bir cisim dünya ile çarpışırsa büyük hasar meydana gelebilir. Bu tehlike, uzay sondaları ile Dünya’nın yörüngesinden çok erken geçen böyle bir asteroidin rotasını değiştirerek Dünya’nın yanından uçarak önlenebilir.
“Uzay yolculuğu çağında yaşıyoruz. DLR Gezegen Araştırmaları Enstitüsü’nden Dr. Jean-Baptiste Vincent, “Bu bize, Dünya’ya düşmek üzere olan bir asteroidin yörüngesini değiştirmek için uzay sondalarını kullanma fırsatı veriyor” diyor. DLR, Dünya’yı geçen asteroitleri gözlemliyor ve karakterize ediyor. “Bir yandan bu küçük ama bazen tehlikeli gök cisimlerini karakterize etmeye, fiziksel özelliklerini anlamaya çalışıyoruz, diğer yandan da hesaplamaların gösterdiği takdirde onları onlara karşı nasıl savunabileceğimize dair sonuçlar çıkarmaya çalışıyoruz.” Köln’deki DLR Uzay Deneyleri Kullanıcı Merkezi’nden (MUSC) Dr. Stephan Ulamec, gelecekte yer alacaklarını söylüyor.
Yörünge süresinde birkaç dakika değişiklik
İki DLR bilim adamı, NASA’nın DART (Çift Asteroid Yeniden Yönlendirme Testi) görevinde yer alıyor. DART, kenar uzunluğu yaklaşık iki metre ve kütlesi 610 kilogram olan küp şeklinde bir uydudur. 24 Kasım 2021’de başlatılan görev, eliptik bir yörüngede hedefine, asteroid çifti Didymos ve Dimorphos’a yönlendirildi. İki gövdeden daha büyük olan Didymus yaklaşık 800 metre, Dimorphos yaklaşık 170 metre düzensiz bir çapa sahiptir. Dimorphos, 1.200 metrelik bir mesafede, Didymos’un (Yunanca ikiz anlamına gelir) yörüngesinde on iki saatte döner. İki asteroit, Dünya’nın yörüngesiyle kesişen bir yörüngede 25 ay içinde Güneş’in etrafında döner ve bu da onları potansiyel olarak tehlikeli “NEO’lar” (Dünyaya Yakın Nesneler) yapar. 2003 yılında, iki asteroit Dünya’nın altı milyon kilometre yakınına geldi.
DLR araştırmacısı Stephan Ulamec, “Dimorphos’un Didymos çevresindeki yörünge periyodunun DART’tan gelen dürtü nedeniyle birkaç dakika değişeceğini varsayıyoruz” diyor. Jean-Baptiste Vincent, “Ancak Dimorphos’un nasıl yapıldığını bilmiyoruz” diye ekliyor. “Kompakt bir gövde mi, yoksa parçaları gevşek bir şekilde bir araya mı getirilmiş? Öyleyse Dimorphos, asteroid araştırmalarında dediğimiz gibi, bir tür kaya parçalarından oluşan bir moloz yığını, bir ‘moloz yığını’ mı?” DART ekibindeki iki DLR bilim adamının görevi, küçük asteroitin tam şeklini, tam kütlesini ve kraterin Analizini ve çarpma anında üretilen momentum ve püskürmenin iletimini belirlemektir.
Uzay sondası elbette tamamen yok edildi, ancak DART’ın Dimorphos üzerindeki etkisi, 11 Eylül’de başarıyla konuşlandırılan küçük bir uydu tarafından gözlemleniyor. LICIACube, İtalyan Uzay Ajansı ASI tarafından, DART’ın çarpmasından sonra asteroit ikili sistemi Didymos’un uçuş sırasında gözlemlerini yapmak için geliştirildi. Küçük uydu, çarpma öncesinde, sırasında ve sonrasında Dünya ile doğrudan iletişim kuracak. Her biri iki kamera (LUKE ve LEIA) çarpışmayı doğrulamak ve püskürme bulutunun ve muhtemelen bir kraterin görüntülerini yakalamak için kullanılacak. DART’ın çarpmasından üç dakika sonra LICIACube, Dimorphos’un yanından uçarak geçmiş olacak, dönerek DART’ın elbette yakından göremediği Dimorphos’un arka tarafının fotoğraflarını çekmeye devam edecek. LICIACube, uzaydaki ilk tamamen İtalyan otonom uzay aracıdır. NASA’nın geçen yıl Jüpiter’in yörüngesindeki “Trojan” asteroitlerini ziyaret etmek için başlattığı Lucy görevi de etkiyi 19 milyon kilometre mesafeden gözlemleyecek.
Gelecekte asteroitleri saptırabilir miyiz?
DART uzay sondasının Dimorphos ile hedeflenen çarpışması, 27 Eylül 2022’de CEST saatiyle 01:14’te Dünya’dan on bir milyon kilometrenin biraz üzerinde bir mesafede gerçekleşecek; bu, ikili asteroit sisteminin bizim zamanımızda Dünya ile sahip olabileceği en kısa mesafedir. (2062’ye kadar asteroit çifti benzer şekilde küçük bir mesafeden dünyayı geçecek). Bu aynı zamanda dünyanın gece tarafındaki teleskoplar için, özellikle çarpışma sırasında ve sonrasında eşlik eden incelemeler için kullanılan Europa’dan iyi gözlem fırsatları sağlar. Olayı takip eden gecelerde teleskoplar, analiz için Dimorphos’un yörünge değişimi hakkında veri sağlamak üzere ikili sistemin ışık eğrilerini kaydetmeye devam edecek.
DART, Dimorphos’a çarptığında neredeyse 11 milyon kilojul enerji açığa çıkar. Araştırmacılar, çarpmanın birkaç on metre çapında bir krater oluşturacağını ve asteroitin yörünge periyodunun birkaç dakika değişeceğini varsayıyorlar. Bu kabaca saniyede yarım milimetrelik bir hız değişimine karşılık gelir. Museum für Naturkunde’den Prof. Dr. Kai Wünnemann, “Bir asteroitin bir uzay sondası ile çarpışması sonucunda ne kadar verimli saptırılacağı, vücudun fiziksel özelliklerinden, yani kayanın ne kadar gözenekli ve katı olduğundan, belirleyici bir şekilde etkilenir” diye açıklıyor. Mümkün olduğu kadar kesin tahminler yapmak için ekibiyle birlikte çarpma sürecinin bilgisayar simülasyonlarını yaratan Berlin. Museum für Naturkunde Berlin’de, diğer şeylerin yanı sıra kraterin büyüklüğünü tahmin etmek için Dimorphos’un doğasına ilişkin çeşitli senaryolar inceleniyor ve simüle ediliyor.
Etki ve sonuçlarının detaylı incelemesi için, Avrupa Uzay Ajansı ESA’nın NASA ile koordineli olarak, büyük ölçüde Almanya’da geliştirilip inşa edilecek olan Hera misyonu Ekim 2024’te fırlatılacak. Bonn merkezli DLR’deki Alman Uzay Ajansı, Hera için Alman ESA katkılarını yönetiyor. Hera, DART’ın çarpmasından yaklaşık dört yıl sonra, Aralık 2026’da ikili asteroit sistemine ulaşacak. Hera’nın ayrıntılı araştırmaları, asteroit savunma olasılıkları hakkındaki bilgileri önemli ölçüde genişletecek. DART ve Hera, uluslararası araştırma projesi AIDA’nın (Asteroid Impact and Deflection Assessment) görevleridir.
Dünya tarihinde tekrar tekrar asteroit çarpması
Önümüzdeki on yıllar boyunca, şu anda Dünya’ya bir asteroit çarpması konusunda endişelenmenize gerek yok. Ancak bu, dünyanın dört buçuk milyar yıllık tarihinde tekrar tekrar yaşandı. Bunun izleri, güney Almanya’daki Nördlinger Ries veya Arizona’daki Barringer krateri gibi asteroit çarpmalarının geride bıraktığı kraterlerdir. Darbe kraterli ay, asteroit çarpışmalarının eskiden çok daha yaygın olduğunu açıkça ortaya koyuyor – dinamik olarak sürekli değişen Dünya üzerindeki neredeyse tüm çarpma izleri silindi. Dinozor neslinin tükenmesi, 65 milyon yıl önce bir asteroit çarpmasıyla tetiklendi.
15 Şubat 2013’te, Dünya’ya asteroit çarpma tehlikesinin çok daha az da olsa bugün de gerçek olduğu anlaşıldı. O sırada, bilinmeyen bir asteroit Dünya atmosferine girdi ve Rusya’nın Çelyabinsk şehri üzerinde patladı. Dünya atmosferindeki basınçlı havadan gelen şok dalgası, şehre önemli ölçüde zarar verdi. Binlerce cam kırıldı ve 1.600’den fazla kişi yaralandı. Toplam hasarın 30 milyon avro olduğu tahmin ediliyor. Çelyabinsk’teki nesne sadece 18 metre boyundaydı.