Nobel ödüllü bilim insanı Aziz Sancar, beyin kanserinin tedavisine yönelik hayli kıymetli bir keşfe imza attı. Cumhuriyet’ten Orhan Bursalı’ya konuşan Aziz Sancar, “Bu epey sürpriz bir buluş, büyük tesadüf, öbür bir deney yaparken birden bizi şok eden hayli farklı bir olay karşımıza çıktı” dedi.
Orhan Bursalı’nın yazısından ilgili kısım şu biçimde:
“Bir müjde vereceğim, birinci defa Cumhuriyet’te bu sütunda okuyacaksınız. Nobel ödüllü bilim insanımız Aziz Sancar yeni bir büyük keşfe daha imza attı. Sancar ve takımı, laboratuvarlarda deneylerde hayli kullanılan EdU olarak bilinen molekülün, bilhassa beyin kanserlerinin tedavisinde kullanılabileceğini keşfettiler. Bulguları, acil olarak Amerikan Bilimler Akademisi’nin –PNAS– mecmuasında yayımlandı.
Sancar ile Ankara’daki son buluşmamızda, Prof. Dr. Mehmet Öztürk ile sohbet etmiş ve Anıtkabir’i daima birlikte bir daha ziyaret etmiştik. Sancar sohbetimizde kıymetli bir keşif yaptıklarını, bu keşfin yanlışsız çıkması halinde son senelerda kendisini bir bilim insanı olarak en çok memnun edecek olay olacağını, lakin çabucak hemen açıklama yapmanın erken olduğunu söylemişti.
Sancar, ‘Bu fazlaca sürpriz bir buluş, büyük tesadüf, diğer bir deney yaparken birden bizi şok eden epey farklı bir olay karşımıza çıktı’ dedi.
Aziz Hocayı sık aradım; nihayet makalelerinin yayına kabul edildiğini bildirdi. Çok sevindirici bir gelişme!
RASTLANTININ BÖYLESİ!
Dün makalenin ön baskısını gönderdi, ayrıyeten bu keşfi anlatır mısın, dedim. Bilgi notu gönderdi. Özetle anlatayım: Kendisine Nobel kazandıran DNA Tamir Sistemi konusunda ‘merak ettiği’ bir soruya karşılık arıyordu.
DNA’mız biliyorsunuz, dış ve iç etkenler niçiniyle, kemoterapi, ultraviyole, sigara, makus etraf ve beslenme vb. epeyce sık hasara uğruyor. Ancak DNA Tamir Sistemi bu hasarı onarıyor. Sancar, İnsan Nukleotid Eksizyon Tamirat Sistemi’ni (İkili Kesim) keşfetmiş ve Nobel kazanmıştı.
İkili Kesim-Onarım sistemi DNA sarmalında hasar bakılırsan kısmı (26 Nükleotidlik) kesip çıkarıyor ve yerine doğrusunu koyuyor. bu biçimdece DNA’mız hasarsız çalışıyor. (Aziz Sancar ve Nobel’in Hikayesi kitabımda hikayesi var!)
ŞOK EDİCİ SONUÇ!
Aziz Hoca diyor ki ‘Bunu test tüpünde kanıtlamıştık fakat insan hücresi ortasında de tam bu biçimde mi oluyordu, yoksa 26 nükleotitten daha fazlası mı çıkarılıyor ve yerine daha epeyce nükleotid mi konuyordu, merak ettik. Bunu anlamak için de laboratuvar deneylerinde bildik EdU isimli molekülü kullandık. Deneylerimiz beklenmedik sonuçlar verdi adeta bir şok yaşadık, EdU molekülü, sağlam DNA’da, güya DNA hasara uğramış üzere tesir yapıyor ve tamir sistemini harekete geçiriyordu! bu biçimde bir tesir beklemiyorduk! niçinini araştırdık.
Bozulmamış sağlam hücrelerin bulunduğu besi ortamına EdU molekülü koyduk ve baktık ki hücre tamirat sistemini çalıştırarak bu molekülü durmadan kesip çıkartıyor. Çıkarılan molekül hür kalınca yine genoma giriyor, hücre onu tekrar kesip dışarı atıyor ve kör döngü bu biçimde devam ediyor. Sonunda EdU ile başa çıkamayan hücre ölüyor (apoptoz).
EdU molekülünün orta derecede zehirleyici tesiri (toksik) olduğu biliniyordu. Ancak bu tesirin sistemi bir sırdı. Artık burada hücreyi kesin nasıl öldürdüğünü çözdük. Daha evvel EdU’nun kanser hücrelerini öldürdüğüne dair ispatlar vardı, lakin garip bir biçimde, hiç kimse bu sonuçları takip etmedi, artık bile laboratuvarlarda binlerce bilim insanı DNA’yı incelemek için EdU’yu kullanıyor, fakat bu molekülün DNA’da hasar yaratarak öldürücü tesir yaptığını bilmiyor.’
BEYİN KANSERİNE SİLAH
Şimdi gelelim keşfin beyin kanseriyle alakasına: EdU molekülünün bariyerleri aşarak bebir daha rahat geçtiği biliniyor. Lakin kemoterapi ilaçları, örneğin en hayli kullanılan Cisplatin ise bebir daha giremiyor.
Sancar’ın ağzından: ‘Biz de madem EdU hücreleri bu türlü hücreyi öldürüyor, şayet beyin kanseri olan bir hastaya verilirse bebir daha masraf, bu kanserli hücrelerin DNA’sına girer ve nöronlara ziyan vermeden tümörü öldürür, kararına vardık.’
niçin sağlıklı beyin hücrelerine ziyan vermez? Zira beyin nöronları DNA sentezi yapmıyor yani çoğalmıyorlar, beyin kanseri hücreleri ise onlardan bağımsız olarak süratle çoğalırlar. EdU molekülü işte bu tümörleri gaye alıp yok edebilir.
Çok heyecan verici..”
Orhan Bursalı’nın yazısından ilgili kısım şu biçimde:
“Bir müjde vereceğim, birinci defa Cumhuriyet’te bu sütunda okuyacaksınız. Nobel ödüllü bilim insanımız Aziz Sancar yeni bir büyük keşfe daha imza attı. Sancar ve takımı, laboratuvarlarda deneylerde hayli kullanılan EdU olarak bilinen molekülün, bilhassa beyin kanserlerinin tedavisinde kullanılabileceğini keşfettiler. Bulguları, acil olarak Amerikan Bilimler Akademisi’nin –PNAS– mecmuasında yayımlandı.
Sancar ile Ankara’daki son buluşmamızda, Prof. Dr. Mehmet Öztürk ile sohbet etmiş ve Anıtkabir’i daima birlikte bir daha ziyaret etmiştik. Sancar sohbetimizde kıymetli bir keşif yaptıklarını, bu keşfin yanlışsız çıkması halinde son senelerda kendisini bir bilim insanı olarak en çok memnun edecek olay olacağını, lakin çabucak hemen açıklama yapmanın erken olduğunu söylemişti.
Sancar, ‘Bu fazlaca sürpriz bir buluş, büyük tesadüf, diğer bir deney yaparken birden bizi şok eden epey farklı bir olay karşımıza çıktı’ dedi.
Aziz Hocayı sık aradım; nihayet makalelerinin yayına kabul edildiğini bildirdi. Çok sevindirici bir gelişme!
RASTLANTININ BÖYLESİ!
Dün makalenin ön baskısını gönderdi, ayrıyeten bu keşfi anlatır mısın, dedim. Bilgi notu gönderdi. Özetle anlatayım: Kendisine Nobel kazandıran DNA Tamir Sistemi konusunda ‘merak ettiği’ bir soruya karşılık arıyordu.
DNA’mız biliyorsunuz, dış ve iç etkenler niçiniyle, kemoterapi, ultraviyole, sigara, makus etraf ve beslenme vb. epeyce sık hasara uğruyor. Ancak DNA Tamir Sistemi bu hasarı onarıyor. Sancar, İnsan Nukleotid Eksizyon Tamirat Sistemi’ni (İkili Kesim) keşfetmiş ve Nobel kazanmıştı.
İkili Kesim-Onarım sistemi DNA sarmalında hasar bakılırsan kısmı (26 Nükleotidlik) kesip çıkarıyor ve yerine doğrusunu koyuyor. bu biçimdece DNA’mız hasarsız çalışıyor. (Aziz Sancar ve Nobel’in Hikayesi kitabımda hikayesi var!)
ŞOK EDİCİ SONUÇ!
Aziz Hoca diyor ki ‘Bunu test tüpünde kanıtlamıştık fakat insan hücresi ortasında de tam bu biçimde mi oluyordu, yoksa 26 nükleotitten daha fazlası mı çıkarılıyor ve yerine daha epeyce nükleotid mi konuyordu, merak ettik. Bunu anlamak için de laboratuvar deneylerinde bildik EdU isimli molekülü kullandık. Deneylerimiz beklenmedik sonuçlar verdi adeta bir şok yaşadık, EdU molekülü, sağlam DNA’da, güya DNA hasara uğramış üzere tesir yapıyor ve tamir sistemini harekete geçiriyordu! bu biçimde bir tesir beklemiyorduk! niçinini araştırdık.
Bozulmamış sağlam hücrelerin bulunduğu besi ortamına EdU molekülü koyduk ve baktık ki hücre tamirat sistemini çalıştırarak bu molekülü durmadan kesip çıkartıyor. Çıkarılan molekül hür kalınca yine genoma giriyor, hücre onu tekrar kesip dışarı atıyor ve kör döngü bu biçimde devam ediyor. Sonunda EdU ile başa çıkamayan hücre ölüyor (apoptoz).
EdU molekülünün orta derecede zehirleyici tesiri (toksik) olduğu biliniyordu. Ancak bu tesirin sistemi bir sırdı. Artık burada hücreyi kesin nasıl öldürdüğünü çözdük. Daha evvel EdU’nun kanser hücrelerini öldürdüğüne dair ispatlar vardı, lakin garip bir biçimde, hiç kimse bu sonuçları takip etmedi, artık bile laboratuvarlarda binlerce bilim insanı DNA’yı incelemek için EdU’yu kullanıyor, fakat bu molekülün DNA’da hasar yaratarak öldürücü tesir yaptığını bilmiyor.’
BEYİN KANSERİNE SİLAH
Şimdi gelelim keşfin beyin kanseriyle alakasına: EdU molekülünün bariyerleri aşarak bebir daha rahat geçtiği biliniyor. Lakin kemoterapi ilaçları, örneğin en hayli kullanılan Cisplatin ise bebir daha giremiyor.
Sancar’ın ağzından: ‘Biz de madem EdU hücreleri bu türlü hücreyi öldürüyor, şayet beyin kanseri olan bir hastaya verilirse bebir daha masraf, bu kanserli hücrelerin DNA’sına girer ve nöronlara ziyan vermeden tümörü öldürür, kararına vardık.’
niçin sağlıklı beyin hücrelerine ziyan vermez? Zira beyin nöronları DNA sentezi yapmıyor yani çoğalmıyorlar, beyin kanseri hücreleri ise onlardan bağımsız olarak süratle çoğalırlar. EdU molekülü işte bu tümörleri gaye alıp yok edebilir.
Çok heyecan verici..”