Melis
New member
Kodeks Kumanikus Hangi Türkçe?
Kodeks Kumanikus, 14. yüzyılın başlarında yazıya geçirilmiş çok önemli bir dil anıtıdır. Kuman-Kıpçak Türkçesi hakkında temel kaynaklardan biri olan bu eser, hem dini hem de günlük hayata dair metinler içermesiyle dikkat çeker. Ancak bu eserin hangi Türkçe lehçesine ait olduğu konusunda zaman zaman tartışmalar yaşanmaktadır. Bu makalede, Kodeks Kumanikus’un dil özelliklerini, hangi Türkçeye ait olduğunu ve benzer soruların yanıtlarını ele alacağız.
---
Kodeks Kumanikus Nedir?
Kodeks Kumanikus, 13. ve 14. yüzyıllarda Kıpçak bozkırlarında yaşayan Kuman (Kıpçak) Türklerinin dilini öğretmek amacıyla hazırlanmış iki bölümden oluşan bir sözlük ve dil öğretim kitabıdır. Bu eser, Latin alfabesiyle yazılmış olup, Kıpçak Türkçesinin erken dönem özelliklerini taşımaktadır.
Eserin iki ana bölümü şunlardır:
- İtalyan Bölümü: Daha çok dini metinler içerir ve kelime listeleriyle birlikte Kuman-Kıpçakça, Latince ve Farsça karşılıkları verir.
- Alman Bölümü: Daha çok ticari ve günlük konuşma ifadelerini içeren bu bölüm, Kuman-Kıpçakça ile Latince ve Almanca karşılaştırmalı kelime listeleri sunar.
Bu iki bölüm, farklı amaçlarla yazılmış olsa da, ortak noktaları Kuman-Kıpçak Türkçesini Avrupalılara öğretmeye yönelik olmalarıdır.
---
Kodeks Kumanikus Hangi Türkçedir?
Kodeks Kumanikus’un dili, Kıpçak Türkçesi grubuna aittir. Kıpçak Türkçesi, günümüzde Kazakça, Kırgızca, Tatarca ve Başkurtça gibi dillere temel oluşturan tarihi bir Türk lehçesidir. Eserde geçen kelimeler ve dilbilgisel yapı, bu Türkçenin Kıpçak grubu içinde değerlendirildiğini göstermektedir.
Kodeks Kumanikus’ta kullanılan dil, Oğuz Türkçesine göre daha sert ünsüzler içermekte ve Kıpçak grubunun karakteristik özelliklerini barındırmaktadır. Örneğin:
- Oğuz Türkçesinde "ev" kelimesi Kodeks Kumanikus’ta "eb" olarak geçmektedir.
- "Göz" kelimesi, Kuman-Kıpçak Türkçesinde "kӧz" olarak yazılmıştır.
- "İyi" kelimesi "yakşı" olarak kullanılmaktadır.
Bu örnekler, Kodeks Kumanikus’un Oğuz Türkçesine değil, Kıpçak Türkçesine daha yakın olduğunu gösterir.
---
Kodeks Kumanikus Oğuzca mı, Kıpçakça mı?
Kodeks Kumanikus, açıkça Kıpçak Türkçesi özellikleri gösterdiği için Oğuzca değildir. Oğuz Türkçesi, Anadolu ve Azerbaycan bölgelerinde konuşulan Türkçenin temelini oluştururken, Kuman-Kıpçak Türkçesi, Kuzey Karadeniz, Kafkasya ve Orta Asya'nın batı bölgelerinde kullanılmıştır.
Eserde geçen kelimeler, ekler ve ses değişimleri incelendiğinde, Kuman-Kıpçak grubu içinde değerlendirildiği görülmektedir.
---
Kodeks Kumanikus Günümüz Türkçesi ile Ne Kadar Anlaşılır?
Günümüz Türkiye Türkçesi (Oğuz grubu) konuşan biri için Kodeks Kumanikus’un dili büyük ölçüde anlaşılır olsa da, bazı kelimeler ve dil yapıları yabancı gelebilir.
Örneğin:
- "Adam" kelimesi Kıpçakça'da "kişi" olarak kullanılmıştır.
- "Su" yerine "sub" kelimesi geçmektedir.
- "Gelmek" fiili "kelmek" şeklinde yazılmıştır.
Bu farklılıklar, Kodeks Kumanikus’un doğrudan Türkiye Türkçesinin değil, Kıpçak Türkçesinin bir ürünü olduğunu kanıtlamaktadır.
---
Kodeks Kumanikus Hangi Amaçla Yazıldı?
Eserin temel amacı, Kuman-Kıpçak Türkçesini Avrupalı misyonerler, tüccarlar ve diplomatlar için öğretmekti. Özellikle İtalyan ve Alman bölümleri, farklı misyonların bu dili öğrenmesine yardımcı olacak şekilde düzenlenmiştir.
- Hristiyan misyonerler, Kıpçak Türkleri arasında din yaymak için kullanmıştır.
- Tüccarlar, Kuman-Kıpçaklarla ticaret yapmak için bu eserden faydalanmıştır.
- Diplomatik ilişkilerde de bir sözlük olarak kullanılmıştır.
Bu nedenlerle Kodeks Kumanikus, sadece bir dil kitabı değil, aynı zamanda tarihsel ve kültürel bir belge olarak da önemlidir.
---
Kodeks Kumanikus’un Önemi Nedir?
1. Türk Dil Tarihi Açısından: Kıpçak Türkçesinin en eski yazılı kaynaklarından biri olduğu için dil tarihi açısından büyük önem taşır.
2. Avrupa-Türk Kültürel İlişkileri: Latin, Almanca ve Farsça gibi dillerle birlikte yazılması, Avrupa ile Kıpçak Türkleri arasındaki etkileşimi gösterir.
3. Lehçeler Arasındaki Bağlantılar: Modern Kıpçak dilleriyle Türkiye Türkçesi arasındaki farkları ve benzerlikleri anlamamıza yardımcı olur.
---
Sonuç
Kodeks Kumanikus, Kuman-Kıpçak Türkçesinin en önemli yazılı kaynaklarından biridir. İçeriği ve dil yapısı incelendiğinde, eserin Kıpçak Türkçesi grubuna ait olduğu net bir şekilde görülmektedir. Türkiye Türkçesine bazı benzerlikleri olsa da, Oğuz Türkçesi ile doğrudan bağlantılı değildir. Bu eser, Türk dili tarihi açısından büyük bir değer taşımakta ve Kıpçak Türkçesi hakkında önemli bilgiler sunmaktadır.
Kodeks Kumanikus, 14. yüzyılın başlarında yazıya geçirilmiş çok önemli bir dil anıtıdır. Kuman-Kıpçak Türkçesi hakkında temel kaynaklardan biri olan bu eser, hem dini hem de günlük hayata dair metinler içermesiyle dikkat çeker. Ancak bu eserin hangi Türkçe lehçesine ait olduğu konusunda zaman zaman tartışmalar yaşanmaktadır. Bu makalede, Kodeks Kumanikus’un dil özelliklerini, hangi Türkçeye ait olduğunu ve benzer soruların yanıtlarını ele alacağız.
---
Kodeks Kumanikus Nedir?
Kodeks Kumanikus, 13. ve 14. yüzyıllarda Kıpçak bozkırlarında yaşayan Kuman (Kıpçak) Türklerinin dilini öğretmek amacıyla hazırlanmış iki bölümden oluşan bir sözlük ve dil öğretim kitabıdır. Bu eser, Latin alfabesiyle yazılmış olup, Kıpçak Türkçesinin erken dönem özelliklerini taşımaktadır.
Eserin iki ana bölümü şunlardır:
- İtalyan Bölümü: Daha çok dini metinler içerir ve kelime listeleriyle birlikte Kuman-Kıpçakça, Latince ve Farsça karşılıkları verir.
- Alman Bölümü: Daha çok ticari ve günlük konuşma ifadelerini içeren bu bölüm, Kuman-Kıpçakça ile Latince ve Almanca karşılaştırmalı kelime listeleri sunar.
Bu iki bölüm, farklı amaçlarla yazılmış olsa da, ortak noktaları Kuman-Kıpçak Türkçesini Avrupalılara öğretmeye yönelik olmalarıdır.
---
Kodeks Kumanikus Hangi Türkçedir?
Kodeks Kumanikus’un dili, Kıpçak Türkçesi grubuna aittir. Kıpçak Türkçesi, günümüzde Kazakça, Kırgızca, Tatarca ve Başkurtça gibi dillere temel oluşturan tarihi bir Türk lehçesidir. Eserde geçen kelimeler ve dilbilgisel yapı, bu Türkçenin Kıpçak grubu içinde değerlendirildiğini göstermektedir.
Kodeks Kumanikus’ta kullanılan dil, Oğuz Türkçesine göre daha sert ünsüzler içermekte ve Kıpçak grubunun karakteristik özelliklerini barındırmaktadır. Örneğin:
- Oğuz Türkçesinde "ev" kelimesi Kodeks Kumanikus’ta "eb" olarak geçmektedir.
- "Göz" kelimesi, Kuman-Kıpçak Türkçesinde "kӧz" olarak yazılmıştır.
- "İyi" kelimesi "yakşı" olarak kullanılmaktadır.
Bu örnekler, Kodeks Kumanikus’un Oğuz Türkçesine değil, Kıpçak Türkçesine daha yakın olduğunu gösterir.
---
Kodeks Kumanikus Oğuzca mı, Kıpçakça mı?
Kodeks Kumanikus, açıkça Kıpçak Türkçesi özellikleri gösterdiği için Oğuzca değildir. Oğuz Türkçesi, Anadolu ve Azerbaycan bölgelerinde konuşulan Türkçenin temelini oluştururken, Kuman-Kıpçak Türkçesi, Kuzey Karadeniz, Kafkasya ve Orta Asya'nın batı bölgelerinde kullanılmıştır.
Eserde geçen kelimeler, ekler ve ses değişimleri incelendiğinde, Kuman-Kıpçak grubu içinde değerlendirildiği görülmektedir.
---
Kodeks Kumanikus Günümüz Türkçesi ile Ne Kadar Anlaşılır?
Günümüz Türkiye Türkçesi (Oğuz grubu) konuşan biri için Kodeks Kumanikus’un dili büyük ölçüde anlaşılır olsa da, bazı kelimeler ve dil yapıları yabancı gelebilir.
Örneğin:
- "Adam" kelimesi Kıpçakça'da "kişi" olarak kullanılmıştır.
- "Su" yerine "sub" kelimesi geçmektedir.
- "Gelmek" fiili "kelmek" şeklinde yazılmıştır.
Bu farklılıklar, Kodeks Kumanikus’un doğrudan Türkiye Türkçesinin değil, Kıpçak Türkçesinin bir ürünü olduğunu kanıtlamaktadır.
---
Kodeks Kumanikus Hangi Amaçla Yazıldı?
Eserin temel amacı, Kuman-Kıpçak Türkçesini Avrupalı misyonerler, tüccarlar ve diplomatlar için öğretmekti. Özellikle İtalyan ve Alman bölümleri, farklı misyonların bu dili öğrenmesine yardımcı olacak şekilde düzenlenmiştir.
- Hristiyan misyonerler, Kıpçak Türkleri arasında din yaymak için kullanmıştır.
- Tüccarlar, Kuman-Kıpçaklarla ticaret yapmak için bu eserden faydalanmıştır.
- Diplomatik ilişkilerde de bir sözlük olarak kullanılmıştır.
Bu nedenlerle Kodeks Kumanikus, sadece bir dil kitabı değil, aynı zamanda tarihsel ve kültürel bir belge olarak da önemlidir.
---
Kodeks Kumanikus’un Önemi Nedir?
1. Türk Dil Tarihi Açısından: Kıpçak Türkçesinin en eski yazılı kaynaklarından biri olduğu için dil tarihi açısından büyük önem taşır.
2. Avrupa-Türk Kültürel İlişkileri: Latin, Almanca ve Farsça gibi dillerle birlikte yazılması, Avrupa ile Kıpçak Türkleri arasındaki etkileşimi gösterir.
3. Lehçeler Arasındaki Bağlantılar: Modern Kıpçak dilleriyle Türkiye Türkçesi arasındaki farkları ve benzerlikleri anlamamıza yardımcı olur.
---
Sonuç
Kodeks Kumanikus, Kuman-Kıpçak Türkçesinin en önemli yazılı kaynaklarından biridir. İçeriği ve dil yapısı incelendiğinde, eserin Kıpçak Türkçesi grubuna ait olduğu net bir şekilde görülmektedir. Türkiye Türkçesine bazı benzerlikleri olsa da, Oğuz Türkçesi ile doğrudan bağlantılı değildir. Bu eser, Türk dili tarihi açısından büyük bir değer taşımakta ve Kıpçak Türkçesi hakkında önemli bilgiler sunmaktadır.