bencede
New member
Gülnihal Özdener
2012 yılında ise en tanınan bahis Maya takvimiydi. Son günü yaklaşan takvimin yanlış yorumlanması kararı büyük felaketler öngörülmüştü. Kıyametten sağ çıkmak isteyen spiritüel (ve natürel nispeten varlıklı) kısımlar, Maya halklarının bugünkü memleketlerinde bulunan türlü konaklama yerlerinde erkenden yerlerini ayırttılar. Piramitlere ne kadar yakın, o kadar yeterli.
Tabii bu kurtarılacak bölgeler yalnızca Orta Amerika’da değildi. Şanslıyız (!) ki Türkiye’de de bu biçimde bir nokta vardı: Binlerce insan 2012 yılının sonunda İzmir’in Sevimlice köyüne akın etti. bir müddetdir “kıyamet günü”ne hazırlanan Şirince’de ritüeller ve meditasyonlar yapıldı, dilekler dilendi. Gözyaşları, dehşet ve umut birbirine karışırken vakit geldi çattı. Ve malum, 21 Aralık 2012’de dünyanın sonu gelmedi.
SÖMÜRGECİ TERTİBİ KORUYAN “NEW AGE” ŞAMANLARI
O devirler Guatemala’daki Maya halklarının önderi pozisyonunda bulunan “meşhur şaman”, çevreci, hümanist ve birleştirici telaffuzları yardımıyla her insanın gönlüne taht kurmuştu. İspanyolların kıtaya ayak bastığı 1400’lerin sonundan beri çeşitli biçimlerde sömürülen yerli halk, tabiatın ve insanların çağdaş prosedürlerle suistimaline artık karşı çıkıyordu. Hakları olan adaleti, refahı ve deri rengi ayrımı yapılmayan siyaseti talep ediyorlardı. Şaman Tata (büyükbaba) ise bu taleplerin resmî sözcüsüydü.
Tata’nın Maya kökenli olmayan gazeteci eşi ise kocasının “New Age” (Yeni Çağ) akımında şekillenen ve 1980’lerden beri süregelen mesleğinin yöneticisi pozisyondaydı. çok onurlu davetlerde bulunan Tata’nın, Amerikalı turistlere 50$ karşılığında astroloji okumaları yapmasında bir sakınca görmüyordu, hatta tersine bu alışverişi teşvik ediyordu. Yüzsenelerdır sömürülen bir ülkenin ikinci, hatta üçüncü sınıf vatandaşları bir biçimde ekmeğinin peşindeydi. Lakin ne uğruna?
SAHTE ŞAMAN NASIL YARATILIR?
Geleneksel şamanlığın Yeni Çağ akımına yem edilmesi yeni bir dolandırıcılık çeşidi değil. Yazdığı kitaplarla 1970’lere damgasını vuran Carlos Castaneda, akademik çevreler de dahil olmak üzere 20. yüzyılın sonlarına gerçek çok geniş ve global bir takipçi kitlesi edinmişti. Doğan Cüceloğlu’nun yapıtlarına ilişkin kaynakçalarda bile Castaneda’nın ismini görmek mümkün.
Peru asıllı olan Castaneda, 26 yaşında ABD’ye göç etmişti; Kaliforniya Üniversitesinde (UCLA) aldığı antropoloji eğitimi sırasında, sözümona Meksika’da Yaqui (Yaki) yerlileri içinde birtakım araştırmalar yapmış ve bunları akademik tez olarak sunmuştu. Tezlerinde anlattığına nazaran, “Don Juan” (Bay Juan) isminde bir Yaqui şamanı, Castaneda’ya el vermiş, kendisine şamanlığın yolunu açmış ve peyote kaktüsünün kutsal ayrıntılarını aktarmıştı.
KUTSAL BİTKİYİ YOK EDEN TURİSTLER
Kendisini “çırak şaman” olarak tanıtan Castaneda’nın kitapları uzun bir süre hayli satanlar listelerinden düşmedi. Binlerce beşere Meksika’daki Yaqui yerli külçeşidini ve daha da değerlisi peyote kaktüsünü kitaplarında güzellerken, antropolojinin en değerli ve birinci kuralını yıkıp geçmişti: İncelemede bulunduğu halka ve onların bedellerine ziyan vermemek.
Peyote kaktüsü Meksika’nın orta, kuzey ve batı bölgelerinde bulunan bir bitki. Farklı etnik kümelerin mensubu gerçek şamanlar yüzlerce yıldır bu kaktüsü çeşitli gayeler için kullanırlar: Halkın şifalanması, doğum, evlilik ve vefat merasimleri, kutsal bayramlar, halkın hayrı için alınacak kararlar… Şaman, transa geçmek için öte dünyanın bilgisini taşıdığına inanılan bu bitkiyi özel prosedürlerle hazırlar ve tüketir. Geçmişten günümüze, bu bölgedeki halkların kültürel ve fizikî varlıklarını sürdürebilmeleri, varlıklarına mana katabilmeleri peyote merasimleriyle mümkün. 1970’lerde ise Castaneda’nın kitapları yüzünden, peyotenin kökü neredeyse kurutuldu.
SPİRİTÜEL ARAYIŞLARA ÇANAK TUTAN AKADEMİ
“Çırak” şamanlığa özenen ve merasimlerle tabiri caizse “kafayı bulmak” isteyen Amerikalılar, durumu fırsat bilen çeşit rehberlerinin önderliğinde Meksika’ya yapılan “şamanik geziler”e katılmaya başladılar. Yerli halkların kendi merasimlerinde sonlu ölçüde kullandıkları kutsal peyote, Amerikalı “spiritüel arayışçı”ların büsbütün ferdî keyifleri için sınırsızca tüketiliyordu.
Castaneda’nın araştırmadan fazla kurgu olduğu ortaya çıkan, olmayan bir şamanın, söylemediği öğretilerle birlikte sayfalarca intihal taşıyan kitapları ise Kaliforniya Üniversitesi yayınları tarafınca yurt içi ve yurt dışına pazarlanmaya, baskı üzerine baskı yapmaya devam ediyordu.
ÖLÜMLERİN SORUMLULUĞUNU KİM ÜSTLENECEK?
O devirlerde uyuşturucuyla uğraş eden Kaliforniya’da Castaneda adeta ilahlaştırılmış, bilhassa de arayış ortasındaki genç bayanların spiritüel gurusu haline gelmişti. Sohbetlerinde sıkça intihardan bahsetmiş olduğu bilinen Castaneda, 1998’de kansere yenik düştü. Müritlerinden üç genç bayan, Castaneda’nın vefatından kısa bir süre daha sonra Kaliforniya’nın Vefat Vadisi’ne gerçek intihar seyahatine çıktılar. 2006 yılında ise bu çölde yalnızca birinin kemiklerine ulaşılabildi.
Gülnihal Özdener
2012 yılında ise en tanınan bahis Maya takvimiydi. Son günü yaklaşan takvimin yanlış yorumlanması kararı büyük felaketler öngörülmüştü. Kıyametten sağ çıkmak isteyen spiritüel (ve natürel nispeten varlıklı) kısımlar, Maya halklarının bugünkü memleketlerinde bulunan türlü konaklama yerlerinde erkenden yerlerini ayırttılar. Piramitlere ne kadar yakın, o kadar yeterli.
Tabii bu kurtarılacak bölgeler yalnızca Orta Amerika’da değildi. Şanslıyız (!) ki Türkiye’de de bu biçimde bir nokta vardı: Binlerce insan 2012 yılının sonunda İzmir’in Sevimlice köyüne akın etti. bir müddetdir “kıyamet günü”ne hazırlanan Şirince’de ritüeller ve meditasyonlar yapıldı, dilekler dilendi. Gözyaşları, dehşet ve umut birbirine karışırken vakit geldi çattı. Ve malum, 21 Aralık 2012’de dünyanın sonu gelmedi.
SÖMÜRGECİ TERTİBİ KORUYAN “NEW AGE” ŞAMANLARI
O devirler Guatemala’daki Maya halklarının önderi pozisyonunda bulunan “meşhur şaman”, çevreci, hümanist ve birleştirici telaffuzları yardımıyla her insanın gönlüne taht kurmuştu. İspanyolların kıtaya ayak bastığı 1400’lerin sonundan beri çeşitli biçimlerde sömürülen yerli halk, tabiatın ve insanların çağdaş prosedürlerle suistimaline artık karşı çıkıyordu. Hakları olan adaleti, refahı ve deri rengi ayrımı yapılmayan siyaseti talep ediyorlardı. Şaman Tata (büyükbaba) ise bu taleplerin resmî sözcüsüydü.
Tata’nın Maya kökenli olmayan gazeteci eşi ise kocasının “New Age” (Yeni Çağ) akımında şekillenen ve 1980’lerden beri süregelen mesleğinin yöneticisi pozisyondaydı. çok onurlu davetlerde bulunan Tata’nın, Amerikalı turistlere 50$ karşılığında astroloji okumaları yapmasında bir sakınca görmüyordu, hatta tersine bu alışverişi teşvik ediyordu. Yüzsenelerdır sömürülen bir ülkenin ikinci, hatta üçüncü sınıf vatandaşları bir biçimde ekmeğinin peşindeydi. Lakin ne uğruna?
SAHTE ŞAMAN NASIL YARATILIR?
Geleneksel şamanlığın Yeni Çağ akımına yem edilmesi yeni bir dolandırıcılık çeşidi değil. Yazdığı kitaplarla 1970’lere damgasını vuran Carlos Castaneda, akademik çevreler de dahil olmak üzere 20. yüzyılın sonlarına gerçek çok geniş ve global bir takipçi kitlesi edinmişti. Doğan Cüceloğlu’nun yapıtlarına ilişkin kaynakçalarda bile Castaneda’nın ismini görmek mümkün.
Peru asıllı olan Castaneda, 26 yaşında ABD’ye göç etmişti; Kaliforniya Üniversitesinde (UCLA) aldığı antropoloji eğitimi sırasında, sözümona Meksika’da Yaqui (Yaki) yerlileri içinde birtakım araştırmalar yapmış ve bunları akademik tez olarak sunmuştu. Tezlerinde anlattığına nazaran, “Don Juan” (Bay Juan) isminde bir Yaqui şamanı, Castaneda’ya el vermiş, kendisine şamanlığın yolunu açmış ve peyote kaktüsünün kutsal ayrıntılarını aktarmıştı.
KUTSAL BİTKİYİ YOK EDEN TURİSTLER
Kendisini “çırak şaman” olarak tanıtan Castaneda’nın kitapları uzun bir süre hayli satanlar listelerinden düşmedi. Binlerce beşere Meksika’daki Yaqui yerli külçeşidini ve daha da değerlisi peyote kaktüsünü kitaplarında güzellerken, antropolojinin en değerli ve birinci kuralını yıkıp geçmişti: İncelemede bulunduğu halka ve onların bedellerine ziyan vermemek.
Peyote kaktüsü Meksika’nın orta, kuzey ve batı bölgelerinde bulunan bir bitki. Farklı etnik kümelerin mensubu gerçek şamanlar yüzlerce yıldır bu kaktüsü çeşitli gayeler için kullanırlar: Halkın şifalanması, doğum, evlilik ve vefat merasimleri, kutsal bayramlar, halkın hayrı için alınacak kararlar… Şaman, transa geçmek için öte dünyanın bilgisini taşıdığına inanılan bu bitkiyi özel prosedürlerle hazırlar ve tüketir. Geçmişten günümüze, bu bölgedeki halkların kültürel ve fizikî varlıklarını sürdürebilmeleri, varlıklarına mana katabilmeleri peyote merasimleriyle mümkün. 1970’lerde ise Castaneda’nın kitapları yüzünden, peyotenin kökü neredeyse kurutuldu.
SPİRİTÜEL ARAYIŞLARA ÇANAK TUTAN AKADEMİ
“Çırak” şamanlığa özenen ve merasimlerle tabiri caizse “kafayı bulmak” isteyen Amerikalılar, durumu fırsat bilen çeşit rehberlerinin önderliğinde Meksika’ya yapılan “şamanik geziler”e katılmaya başladılar. Yerli halkların kendi merasimlerinde sonlu ölçüde kullandıkları kutsal peyote, Amerikalı “spiritüel arayışçı”ların büsbütün ferdî keyifleri için sınırsızca tüketiliyordu.
Castaneda’nın araştırmadan fazla kurgu olduğu ortaya çıkan, olmayan bir şamanın, söylemediği öğretilerle birlikte sayfalarca intihal taşıyan kitapları ise Kaliforniya Üniversitesi yayınları tarafınca yurt içi ve yurt dışına pazarlanmaya, baskı üzerine baskı yapmaya devam ediyordu.
ÖLÜMLERİN SORUMLULUĞUNU KİM ÜSTLENECEK?
O devirlerde uyuşturucuyla uğraş eden Kaliforniya’da Castaneda adeta ilahlaştırılmış, bilhassa de arayış ortasındaki genç bayanların spiritüel gurusu haline gelmişti. Sohbetlerinde sıkça intihardan bahsetmiş olduğu bilinen Castaneda, 1998’de kansere yenik düştü. Müritlerinden üç genç bayan, Castaneda’nın vefatından kısa bir süre daha sonra Kaliforniya’nın Vefat Vadisi’ne gerçek intihar seyahatine çıktılar. 2006 yılında ise bu çölde yalnızca birinin kemiklerine ulaşılabildi.
Gülnihal Özdener