Böbreklerin epey sayıdaki işlevlerinin başında metabolizma artıkların atılması gelir. Bu metabolik artıkların bir kısmı toksiktir. Bu toksik azotlu hususlara üremik toksin diyoruz. Biz epey sayıdaki bu toksik unsurları başka ayrı ölçmek yerine bunların artıp artmadığını yani böbreklerin bu fonksiyonu yapıp yapmadığını ölçmek için aslında toksik olmayan lakin bir daha azotlu unsurlar olan üre ve kreatininin kan pahalarını ölçmeyi tercih ediyoruz. Üre amonyaktan karaciğerde yapılan ve böbrekten atılan bir husustur. Kandaki olağan bedeli 10-40 mg/dl’dir. İçerisindeki azotu söz etmek üzere de kimi vakit BUN kıymeti de kullanılır ki bu da aşağı üst ürenin yarısı kadardır. Ürenin kandaki pahası kişinin diyetteki protein ölçüsüne nazaran olağan hudutlar ortasında günlük olarak değişkenlik gösterebilir. Kreatinin ise kaslarda yapılan bir unsurdur . Kandaki pahaları 0.7-1.2 mg/dl kadardır. Bu hususun olağan bedelleri de kişinin yaşına, cinsiyetine, uzunluğuna kilosuna ve atletik yapısına kas kitlesine bakılırsa değişir ancak bu değişkenlik kişi bazında sabittir. Yani 0.7 kreatinin kıymeti ufak tefek yaşlı bir hanımın kıymeti olabilirken, 1.2 ise uzun uzunluklu atletik genç bir erkeğin kıymeti olabilir. Kreatinin kıymetinin bireyden şahsa sabit olması niçiniyle böbrek hastalığı ilerledikçe kreatinin kıymeti böbrek işlevlerinin takibi bakımından daha elverişli bir bedeldir. Çabucak şunu da söz etmeliyim ki burada verdiğim olağan pahaların alt ve üst sonları laboratuvardan laboratuvara uygulanan yola nazaran ufak tefek değişimler gösterebilir. Onun için de önemli laboratuvarlar uyguladıkları yöntenin olağan referans kıymetlerini kesinlikle belirtirler.
Böbreklerin işlevsel kısımları nefron dediğimiz organcıklardan oluşur. Bu nefronların birinci kesimi kılcal damarlar yumağı ile idrar taslağının bulunduğu kadekcikten oluşan glomerulonefrit dediğimiz yapılardır. Glomeruller kanda bulunan pek epey hususun bu ortada üre ve kreatininin molekül büyüklüğü nispetinde kandan idrar taslağına pasif olarak süzülebildiği bir yapıdır. Nefronun öteki kısmı da tüplerden oluşur ki tüpler faal yüksek güç kullanan yetenekli hücrelerden oluşur. Birtakım hususlar ki bu unsurlar bedende korunması gereken unsurlardır tüplerin erken kısımlarında geri emilirken (mesela kanda belirli bir eşik pahaya kadar şeker büsbütün , sodyumun %98’i , üre %40-60 geri emilir) tüplerin daha ileri kısımlarında de bir kısım unsurlar idrar taslağına atılır ve en sonunda olağan bir idrar oluşur. Bireylerin böbrek işlevlerini anlamak için de biz kanda üre ve kreatinin kıymetine baktığımız üzere ‘’glomerular filtrasyon değeri’’ demek olan GFR diye söz ettiğimiz bir pahası hesap ediyoruz. Bir böbrek hastalığı ilerlediği durumda nefron sayısı giderek azalıp , glomerullerin yerini bağ dokusu aldığından kreatinin ve üre yükselirken GFR düşer. GFR’nin olağan bedeli -daha doğrusu yaygın olarak kullandığımız formül olarak kreatinin klirensinin normali- 90-140 ml/dk’dır ki 1 dakikada kreatininden temizlenen kan ölçüsünü söz eder. GFR’nin 10-15 ml/dk düzebir daha inmesi artık diyaliz yahut böbrek nakli muhtaçlığının ortaya çıktığını gösterir. GFR’nin 90ml/dk üstü ve 90-60 ml/dk içindeki pahaları lakin proteinüri yani idrarda protein kaçağı varsa böbrek yetmezliği olarak nitelendirilir. GFR’nin düşük olduğu fakat idrarda proteinürinin olmadığı durumlar böbrek hastalığı dışı (prerenal) niçinlerle işlev azalması durumlarıdır. GFR’nin 140’ın üzerindeki pahaları de olağan değildir. Bilhassa denetimsiz diyabet hastalarında bu çok filtrasyon şeker hastalığına bağlı böbrek hastalığının (diyabetik nefropati) birinci etabı olabilir. Ayrıyeten gebelik üzere birtakım fizyolojik durumlarda da görülebilir. Kreatinin klirensi yapmak için 24 saatlik idrar toplamak gerekir. daha sonra bu 24 saatlik idrar ölçüsü ile hesaplanan dakika hacmı, kan ve idrardaki kreatinin ölçüsünü kullanan bir formülle kreatinin klirensi ml/dk ünitesiyle hesaplanır. Pratikte kimi laboratuvarlar kan kreatinin bedelinin yanında eGFR pahasını de vermektedir. eGFR’nin başındaki ‘’ e’’ harfi İngilizce ‘’ estimated’’ yani hesaplanmış GFR manasına gelir. Bu kıymet kan kreatinini temel alan yaş, ırk üzere faktörleri de kullanan MDRD, GFR EPİ, Schwartz üzere formüllerle hesaplananan kıymetleridir. hiç bir vakit kreatinin klirensi üzere hassas değildirler lakin yatak başı fikir vermek içindir. Bir de kreatinin böbrek yetmezliğinin ileri yahut yavaşça olduğu devirlerde tüplerden kreatinin sekresyonu değişebileceğinden böbrek yetmezliğinin yavaşça ve ileri devirlerde aldatıcı sonuç verebileceğini de hatırlatmalıyım.
Böbreklerin işlevsel kısımları nefron dediğimiz organcıklardan oluşur. Bu nefronların birinci kesimi kılcal damarlar yumağı ile idrar taslağının bulunduğu kadekcikten oluşan glomerulonefrit dediğimiz yapılardır. Glomeruller kanda bulunan pek epey hususun bu ortada üre ve kreatininin molekül büyüklüğü nispetinde kandan idrar taslağına pasif olarak süzülebildiği bir yapıdır. Nefronun öteki kısmı da tüplerden oluşur ki tüpler faal yüksek güç kullanan yetenekli hücrelerden oluşur. Birtakım hususlar ki bu unsurlar bedende korunması gereken unsurlardır tüplerin erken kısımlarında geri emilirken (mesela kanda belirli bir eşik pahaya kadar şeker büsbütün , sodyumun %98’i , üre %40-60 geri emilir) tüplerin daha ileri kısımlarında de bir kısım unsurlar idrar taslağına atılır ve en sonunda olağan bir idrar oluşur. Bireylerin böbrek işlevlerini anlamak için de biz kanda üre ve kreatinin kıymetine baktığımız üzere ‘’glomerular filtrasyon değeri’’ demek olan GFR diye söz ettiğimiz bir pahası hesap ediyoruz. Bir böbrek hastalığı ilerlediği durumda nefron sayısı giderek azalıp , glomerullerin yerini bağ dokusu aldığından kreatinin ve üre yükselirken GFR düşer. GFR’nin olağan bedeli -daha doğrusu yaygın olarak kullandığımız formül olarak kreatinin klirensinin normali- 90-140 ml/dk’dır ki 1 dakikada kreatininden temizlenen kan ölçüsünü söz eder. GFR’nin 10-15 ml/dk düzebir daha inmesi artık diyaliz yahut böbrek nakli muhtaçlığının ortaya çıktığını gösterir. GFR’nin 90ml/dk üstü ve 90-60 ml/dk içindeki pahaları lakin proteinüri yani idrarda protein kaçağı varsa böbrek yetmezliği olarak nitelendirilir. GFR’nin düşük olduğu fakat idrarda proteinürinin olmadığı durumlar böbrek hastalığı dışı (prerenal) niçinlerle işlev azalması durumlarıdır. GFR’nin 140’ın üzerindeki pahaları de olağan değildir. Bilhassa denetimsiz diyabet hastalarında bu çok filtrasyon şeker hastalığına bağlı böbrek hastalığının (diyabetik nefropati) birinci etabı olabilir. Ayrıyeten gebelik üzere birtakım fizyolojik durumlarda da görülebilir. Kreatinin klirensi yapmak için 24 saatlik idrar toplamak gerekir. daha sonra bu 24 saatlik idrar ölçüsü ile hesaplanan dakika hacmı, kan ve idrardaki kreatinin ölçüsünü kullanan bir formülle kreatinin klirensi ml/dk ünitesiyle hesaplanır. Pratikte kimi laboratuvarlar kan kreatinin bedelinin yanında eGFR pahasını de vermektedir. eGFR’nin başındaki ‘’ e’’ harfi İngilizce ‘’ estimated’’ yani hesaplanmış GFR manasına gelir. Bu kıymet kan kreatinini temel alan yaş, ırk üzere faktörleri de kullanan MDRD, GFR EPİ, Schwartz üzere formüllerle hesaplananan kıymetleridir. hiç bir vakit kreatinin klirensi üzere hassas değildirler lakin yatak başı fikir vermek içindir. Bir de kreatinin böbrek yetmezliğinin ileri yahut yavaşça olduğu devirlerde tüplerden kreatinin sekresyonu değişebileceğinden böbrek yetmezliğinin yavaşça ve ileri devirlerde aldatıcı sonuç verebileceğini de hatırlatmalıyım.